Đối với mình viết lách là một thói quen, là niềm vui. Nhưng cho đến thời điểm hiện tại, nó còn là một phần trong công việc của mình. Trải qua gần 5 năm gắn bó với những công việc liên quan đến viết lách, mình đã đúc kết những cách sau đây để nâng cao khả năng viết của mình.

1 – Đọc nhưng đừng chỉ đọc sách

Mình còn nhớ hồi học năm 3 đại học, cô giáo dạy môn thuyết trình đã nói “Đọc nhiều viết tốt – Nghe nhiều nói tốt”. Mình đã rất coi trọng lời khuyên này và cố gắng áp dụng mỗi khi có thể.

Mình hình thành thói quen đọc mỗi ngày. Lúc trước mình chỉ thích đọc sách và hiếm khi đọc các văn bản khác như báo chí, blog, journal… Nhưng sau đó mình đã tập đọc dàn trải và có chủ đích rõ ràng. Mỗi ngày mình đều đọc:

• Báo: Mình thường đọc báo vào mỗi buổi sáng. Các trang mình đọc chủ yếu là các đầu báo lớn trải dài từ Kinh Doanh, Khoa học – Công nghệ, Khởi Nghiệp, Phụ Nữ, Tài Chính,… Mình thường tập trung đọc các dạng bài long form (để học các phát triển cấu trúc bài, mạch câu chuyện) và phỏng vấn (để mình học cách đặt một câu hỏi bén).
• Blog: Mình thường đọc blog trên Vietcetera và Medium. Khác với việc mục đích của việc đọc báo là để nắm cách truyền tải thông tin rõ ràng. Đọc blog giúp mình hình thành lên một quan điểm và chính kiến của cá nhân, đồng thời mở ra góc nhìn đa chiều của mình. Vì phần lớn bài blog đều là các dạng bài viết theo chiều hướng thể hiện quan điểm của tác giả, do vậy đọc blog giúp mình có một cái nhìn sắc bén hơn và hiểu hơn về quan điểm của mỗi người. Từ đó benchmark lại để củng cố cho chính kiến của bản thân mình.
• Apps và Website: Khi tìm hiểu về UX và UX Writing mình có đọc thêm Apps/Web để hiểu rõ hơn về “The Clarity in UX Writing” và Digital Product. Và khi tìm hiểu về UX Writing mình thật sự thấy được sức mạnh của ngôn từ và ngữ nghĩa. Mỗi từ ngữ đều được chọn lọc một cách có chủ đích, không phải chỉ vì nó hay, nó dễ nhớ mà hơn hết nó có khả năng điều hướng người dùng đến một hành động cụ thể.
• Quảng cáo – Print Ads: Đối với một người làm truyền thông việc đọc các quảng cáo là khá quan trọng và cần thiết. Quảng cáo không chỉ đến từ ý tưởng đơn thuần để giới thiệu sản phẩm. Phần lớn các quảng cáo (đặc biệt đối với các sản phẩm vật lý) đều được phát triển dựa trên việc nắm bắt các insight của người dùng và xây dựng thành câu chuyện. So với các thể loại văn bản khác, quảng cáo (copy) còn đặc biệt phải ngắn gọn và dễ nhớ.
• Và dĩ nhiên – Sách: Mình đọc sách theo nhiều thể loại mà mình quan tâm từ lịch sử – văn hóa, tâm lý, thần thoại, kinh doanh – tài chính, phát triển bản thân đến sách văn học và bio… So với các thể loại đã đề cập ở trên, sách giúp mình thu nạp được nhiều kiến thức hữu ích. Từ đó tạo một nền tảng vững chắc để mình viết lách ở nhiều thể loại.

Tóm lại, nếu sách cần phải kể được một câu chuyện – truyền tải được một hàm lượng kiến thức, báo chí cần đưa thông tin chính xác, blog cần thể hiện được một quan điểm riêng của người viết, UX Writing trong ứng dụng phải có khả năng điều hướng người dùng thì quảng cáo cần truyền tải được một thông điệp dễ nhớ và gắn chặt với lợi ích sản phẩm.

Bên cạnh các loại văn bản này, hiển nhiên còn rất nhiều loại văn bản khác, tuy nhiên theo quan điểm của mình, với mục tiêu viết lách của một copywriter, storyteller hay blogger, đây có thể là những văn bản có ích nhất để trau dồi khả năng viết lách.

Thông qua việc đọc ở mỗi dạng hình thức khác nhau như vậy, mình được trau dồi những cách viết, phát triển mạch bài và dẫn dắt người đọc đa dạng. Tuy nhiên, không chỉ dừng lại ở việc nắm được cách phát triển một bài viết, việc đọc nhiều còn giúp mình mở rộng vốn từ. Và dưới đây là cách thứ 2 mình đã áp dụng để nâng cao kỹ năng viết của mình.

2 – Xây dựng hệ thống “mỹ từ”

Trước khi nghĩ đến việc dùng “mỹ từ”, thật ra bạn phải dùng từ đúng. Một bài viết có thể trau chuốt với hàng loạt từ hay nhưng nó sẽ sao rỗng nếu nó (1) không có nội dung và (2) không đúng sự thật.

“Viết hay không bằng viết đúng” là lời khuyên mà một nhà cố vấn chiến lược thương hiệu – kiêm sếp cũ của mình tại Shark Tank Việt Nam đã dành cho mình. Sau khi đã nắm chắc nội dung và thông tin để có được một bài viết đúng, việc tiếp theo mình làm là khiến nó trở nên lôi cuốn hơn bằng cách sử dụng các mỹ từ. Để đưa các mỹ từ vào bài viết, trước hết mình cần có một vốn “mỹ từ” phong phú, để xây dựng hệ thống đó mình đã áp dụng các cách sau:

• Ghi chú lại các từ hay khi đọc, đặc biệt là các bài viết long-form. Các bài viết long-form thường là các bài viết chuyên sâu và được đầu tư kỹ lưỡng từ nội dung đến hình ảnh lẫn hình thức. Vì vậy nội dung trong các bài viết này thường khá đắt giá và từ ngữ rất được chắt lọc. Mình đọc bài long-form và từ chọn lọc ra các từ hay và ghi chú lại để sau này có thể áp dụng vào các bài viết của mình.
• Tìm từ đồng nghĩa: Một cách khác mình hay làm chính là tìm từ đồng nghĩa, cả trong tiếng Anh lẫn tiếng Việt. Mình có cuốn Thesaurus Dictionary để dùng khi viết luận tiếng Anh và thường tra từ điển trên mạng khi dùng tiếng Việt (vì không tìm mua được từ điển từ đồng nghĩa tiếng Việt).
• Tìm đọc các từ Hán Việt: Mình khá thích các từ Hán Việt vì nó khá hay và gãy gọn, khí chất, đúng kiểu…. hảo hán haha. Tuy từ Hán Việt không được dùng nhiều và phổ biến nhưng có 1 vài từ bạn có thể sử dụng để làm bài viết của mình thêm đắt giá.
• Nghe nhạc và xem lyrics (lời bài hát): Đây là cách mình dùng để luyện viết tiếng Anh, đôi khi là cả tiếng Việt. Mình khá thích đọc lời bài hát vì cách nó diễn tả ý rất nghệ và chất. Trong bài hát, tác giả cũng hay dùng nhiều thành ngữ, ẩn dụ, hoán dụ rất hay. Mình đã nâng cao vốn từ vựng cũng như cách viết khá nhiều khi đọc lời bài hát tiếng Anh.

3 – Phân tích dữ liệu và thấu cảm

Nghe có vẻ rất không liên quan đến viết lách xong đối với mình đây là cách rất hiệu quả để nâng cao kỹ năng viết. Khác với việc viết để giải tỏa cảm xúc của bản thân hay viết cho chính mình. Việc viết cho một nhóm đối tượng cụ thể đòi hỏi bạn phải có những hiểu biết và đặc biệt là sự đồng cảm đối với nhóm đối tượng đó.

Mình may mắn khi được tham gia khóa học UIUX của CoderSchool và học được Design Thinking Mindset. Tuy nhiên, mình không áp dụng tư duy này trong riêng việc thiết kế mà đã áp dụng nó vào trong nhiều khía cạnh khác của cuộc sống, trong đó có viết lách.

Điểm này quay lại với ý mình đã nói ở bí quyết 2, việc viết hay không bằng viết đúng, và đúng ở đây là đúng với tâm lý, nhu cầu của người đọc. Tuy nhiên để thấu hiểu được người đọc mình dĩ nhiên cần insight từ họ, song insight không phải là sự thật hiển nhiên mà ai đó nói với mình, nó là sự thật ngầm hiểu. Vì thế để nắm bắt được insight, mình cần phải thăm hỏi người đọc và biết phân tích insight dựa trên những dữ liệu, thông tin họ cung cấp qua câu trả lời.

Đó chính là lý do vì sao, mình nghĩ việc có khả năng đặt câu hỏi đúng và phân tích dữ liệu thành insight là khá quan trọng. Bởi nếu không đặt câu hỏi, vấn đề đúng trọng tâm. Bạn có khả năng không thu thập được đúng nguồn dữ liệu và nếu không có một nguồn dữ liệu có giá trị, các insight được phân tích ra cũng một phần nào đó vô nghĩa.

Trong Tiếng Anh điều này lại càng quan trọng hơn. Mình nhớ ở năm 4 đại học, cô giáo dạy môn Văn hóa Mỹ của mình đã từng nói “You don’t need a flowery opening, you just need to be critical and straight to the point”. Lúc học môn Văn học Mỹ mình cũng chỉ viết toàn bài luận, cách viết cần rất logical và critical. Do vậy đối với mình việc học để biết cách đọc, phân tích thông tin là rất hữu ích và cần thiết để trở thành một người viết chuyên nghiệp.

4 – Viết mỗi ngày

Và cuối cùng, để nâng cao khả năng viết, dù ở bất kỳ ngôn ngữ nào, mình nghĩ luyện tập luôn là điều cần thiết. Mình viết nhiều và viết mỗi ngày để luyện tập cách viết. Cách mình đã áp dụng để viết nhanh mỗi ngày là:

• Ghi lại mọi ý tưởng vào Notes điện thoại: Bất kể khi có ý tưởng hay cảm nghĩ gì, mình đều dùng Notes điện thoại ghi lại các mạch ý ban sơ nhất của mình và sau đó sẽ đọc lại và triển khai thành bài viết sau nếu cần thiết. Mình không đợi đến khi mình viết vào sổ tay hay ngồi vào máy tính mới viết một bài hoàn chỉnh vì lúc này các ý tưởng không còn nguyên vẹn nữa. Vậy nên khi có một ý tưởng nào đó, mình nhanh chóng ghi chú vào phần Notes của iPhone.
• Viết các buzzwords vào sổ tay: Mình đã chuyển sang dùng notion 1-2 năm trở lại đây và bắt đầu dùng digital note và journal. Nhưng trước đây phần lớn mình đều viết vào sổ tay, thậm chí bây giờ vẫn dùng sổ tay song song với việc dùng Notes và Notion. Sau điện thoại, sổ tay là vật luôn liền kề với mình ở trong công việc, việc ghi chú cũng giúp mình nắm nhanh các ý tưởng và ghi lại các thông tin quan trọng cần có cho một bài viết mà mình sẽ triển khai. Đôi khi mình chỉ ghi các từ buzzwords thôi nhưng nó cũng rất có ích để mình tuôn trào các ý tưởng mỗi khi nhìn vào những từ buzzwords đó.
• Viết Brain Dumping bằng Notion: Như đã nói ở trên, mình đã chuyển sang dùng Notion và phần lớn sử dụng nền tảng này để ghi lại mọi ghi chú và bài viết của mình, đặc biệt khi mình sử dụng máy tính. Mình có một mục là Brain Dumping nhằm để viết các suy nghĩ cá nhân của mình về các vấn đề trong cuộc sống. Mình học được cách viết Brain Dumping từ người sếp cũ mình đã đề cập ở trên. Đây là kỹ thuật viết một mạch các ý nghĩ của bạn mà không cần quan tâm chính tả, ngữ pháp, cấu trúc… Cứ viết theo những gì não bạn nghĩ. Cách này thường được mình dùng để viết story hay journal và mình thấy rất hiệu quả.

Viết ở đây với mình không chỉ là viết lách mỗi ngày mà còn tạo một môi trường thuận tiện nhất để mình viết và sắp xếp các suy nghĩ của mình ngay tức thì. Do vậy, mình đã hệ thống hóa tất cả các phương tiện này để việc viết trở nên dễ dàng với mình nhất có thể.

Trên đây là 4 tips mình đã đúc kết được trong quá trình làm các công việc liên quan đến viết lách từ PR – Communications, Copywriter, Content Writer, Editor… Hy vọng bạn thấy những bí quyết trên hữu ích.

Nếu thích bài viết hãy thả tim cho mình ngay bên dưới hoặc cân nhắc ủng hộ trulytrinh bằng các cách dưới đây để blog có thể tiếp tục được vận hành và phát triển hơn trong tương lai:

🎁 Chuyển khoản
Tên tài khoản: Đặng Tuyết Trinh
Ngân hàng: ACB (Chi nhánh Cống Quỳnh)
Số tài khoản: 1502946

🎁 Momo
https://me.momo.vn/trulytrinh

🎁 Buy me a coffee (Mua tặng mình một tách cà phê) 
https://www.buymeacoffee.com/trulytrinh

0